XÂY DỰNG ĐẶC KHU KINH TẾ

Chặng nước rút cho xây dựng đặc khu

Đang là chặng nước rút để chuẩn bị cho việc phát triển các đặc khu Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc, bởi chỉ còn
1 tháng nữa, Dự thảo Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt sẽ được trình Quốc hội xem xét thông qua, làm cơ sở
cho việc hình thành các đặc khu.

Việc nào đã rõ, cần làm ngay

Đang ở chặng nước rút, nên thời gian gần đây, liên tiếp các hội nghị, hội thảo về đặc khu được tổ chức. Từ thảo luận tại Ủy
ban Thường vụ Quốc hội, đến cuộc họp đầu tiên của Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển các đơn vị hành chính - kinh tế đặc
biệt, rồi Hội nghị trực tuyến về Xây dựng hệ thống chính trị tại đặc khu, hay Hội nghị phản biện xã hội Dự án Luật Đơn vị
hành chính - kinh tế đặc biệt…

Một điều khá rõ là, phần lớn ý kiến đồng tình với việc sớm thông qua Dự thảo Luật, cũng như hình thành các đặc khu. “Bộ
Chính trị đã kết luận rồi, Dự thảo Luật không trái Hiến pháp, các nội dung quan trọng đã được thống nhất, chúng ta phải
bàn để ra Luật, chứ không thể không ra Luật”, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nhấn mạnh.

Phú Quốc có nhiều lợi thế phát triển khi trở thành đặc khu. Ảnh: Đức Thanh

Còn ông Phạm Minh Chính, Trưởng ban Tổ chức Trung ương, tại Hội nghị trực tuyến về xây dựng hệ thống chính trị tại
các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, đã khẳng định: “Việc nào đã rõ, cần làm ngay”.

Việc rõ nhất, ở vào thời điểm hiện tại, đó là mô hình tổ chức chính quyền đặc khu, được xây dựng theo hướng tinh gọn,
hiệu quả, có cả HĐND và UBND, nhưng chỉ tổ chức một cấp và trao quyền cho chủ tịch UBND đặc khu. Đề xuất này
đã nhận được sự đồng tình rất lớn từ dư luận.

Tuy nhiên, câu hỏi được đặt ra là, nhân sự cho vị trí cao nhất của đặc khu sẽ được thực hiện như thế nào?

Liên quan vấn đề này, Ban Tổ chức Trung ương đưa ra 2 phương án đối với bí thư đảng ủy đặc khu: hoặc đồng thời
là chủ tịch HĐND, là ủy viên ban thường vụ tỉnh ủy; hoặc đồng thời là chủ tịch UBND đặc khu, ủy viên ban thường
vụ tỉnh ủy, phó chủ tịch UBND tỉnh.

Trong 2 phương án trên, cả 3 địa phương là Quảng Ninh, Khánh Hòa, Kiên Giang đều nhất trí phương án bí thư
đảng ủy đặc khu, kiêm chủ tịch UBND, do một phó chủ tịch UBND tỉnh đảm nhiệm.

Phương án này cũng nhận được sự đồng tình cao của các đại biểu tham gia Hội nghị trực tuyến về Xây dựng hệ
thống chính trị tại đặc khu. Bởi vậy, ông Phạm Minh Chính cho rằng, nguyên tắc là “không để trống quyền lực”, phải
nghiên cứu, đề xuất để thực hiện theo hướng chính quyền cũ phải tổ chức bầu được chính quyền mới để khi Luật Đơn
vị hành chính - kinh tế đặc biệt ban hành là thực hiện được ngay.

Thể chế, chính sách
tại các đặc khu không trái
với Hiến pháp, có tính vượt
trội, thông thoáng, có lợi
thế để cạnh tranh quốc
tế. Chính sách phải nhất
quán, ổn định...

“Trong việc xây dựng đặc khu, những việc đã rõ thì cần thực hiện ngay, những việc mới chưa được quy định hoặc những việc đã quy định nhưng không còn phù hợp thì mạnh dạn thực nghiệm thí điểm, vừa làm vừa rút kinh nghiệm, từng bước hoàn thiện và mở rộng dần”, ông Phạm Minh Chính nói.

Liên quan vấn đề này, ông Nguyễn Khắc Định, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội đã từng đề cập rằng, sẽ tiến hành bầu cử HĐND, UBND đặc khu bằng cách vận dụng chương 9 của Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Theo đó, chỉ mất 30 ngày là có thể hoàn tất việc bầu cử, chứ không phải là 100 ngày như thông thường. Nhiệm kỳ trước mắt sẽ chỉ kéo dài tới năm 2021, để sau đó, “cùng pha” bầu cử với cả nước.

Mấu chốt vẫn phải là có thể chế đột phá, vượt trội

Lại một lần nữa, chuyện thể chế, chính sách đột phá, vượt trội được nhắc tới khi các hội nghị, hội thảo về Luật Đơn vị
hành chính - kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc được tổ chức trong giai đoạn nước rút.

TS. Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, cần phải làm rõ, chúng ta muốn “tạo ra cái gì” và
“vượt trội so với ai, cái gì”.

“Chúng ta là nước đi sau, để có thể vượt các nước đi trước trong phát triển đặc khu, thì thể chế, chính sách phải vượt
trội so với các đặc khu đó, chứ không phải vượt trội so với chính sách của một khu đảo hoang nào đó. Nếu không vượt
trội so với đặc khu ở Trung Quốc, ở Thái Lan…, thì tính hấp dẫn trong bối cảnh toàn cầu hóa không còn ý nghĩa nữa”,
TS. Trần Đình Thiên nói và bày tỏ sự đồng tình với quan điểm của Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng
rằng, không nên thu hẹp ưu đãi nữa, bởi nếu không thì “sẽ không có gì là vượt trội” cả.

Có cùng quan điểm, TSKH. Võ Đại Lược, chuyên gia kinh tế một lần nữa khẳng định chuyện “cơ chế đặc thù mới là quan
trọng trong phát triển đặc khu”. “Chúng ta phải xác định, phát triển đặc khu là để thu hút nguồn lực nước ngoài để phát
triển, làm sao để các đặc khu trở thành các đô thị cao cấp, là nơi phát triển các ngành công nghiệp công nghệ cao và dịch
vụ cao cấp... Do đó, vấn đề chính phải là tạo thể chế đặc biệt để nhà đầu tư có thể… kiếm tiền ở đặc khu”, TSKH. Võ Đại
Lược nói.

Đây là quan điểm cần có sự nhất quán, bởi thực tế hiện nay, vẫn không ít ý kiến cho rằng, không nên tạo quá nhiều cơ chế,
chính sách ưu đãi cho các nhà đầu tư tại đặc khu.

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc khi chủ trì cuộc họp đầu tiên của Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển các đơn vị
hành chính - kinh tế đặc biệt cũng đã giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư sớm hoàn thiện Dự thảo Luật để trình Quốc hội tại kỳ
họp vào tháng 5 tới. Tinh thần là không cầu toàn, phải khẳng định quyết tâm cao của Đảng, Quốc hội, Chính phủ với tư
duy thống nhất, mạnh dạn xây dựng một thể chế đột phá, tạo động lực phát triển cho 3 đặc khu, lan tỏa đến các vùng kinh
tế và cả nước, góp phần phát triển kinh tế đất nước nhanh và bền vững.

“Thể chế, chính sách tại các đặc khu không trái với Hiến pháp, có tính vượt trội, thông thoáng, có lợi thế để cạnh tranh
quốc tế. Chính sách phải nhất quán, ổn định và lâu dài”, Thủ tướng nhấn mạnh.

Hà Nguyễn

Phát triển đặc khu, một vốn… bao nhiêu lời?

Ngoài câu chuyện thử nghiệm thể chế, thì hiệu quả kinh tế khi Việt Nam phát triển 3 đặc khu Vân Đồn, Bắc Vân
Phong, Phú Quốc đang được yêu cầu… đặt lên bàn cân.

Cứ thành lập đặc khu là đã có hiệu quả

Khi các vấn đề liên quan đến mô hình chính quyền đặc khu gần như đã được “chốt”, với phương án vẫn có HĐND và UBND, nhưng bộ máy tinh gọn, hiệu quả và vẫn trao quyền cho chủ tịch UBND đặc khu, thì các cơ chế, chính sách kinh tế nhằm thu hút đầu tư, phát triển đặc khu bắt đầu được quan tâm nhiều hơn.

.

Phát biểu tại phiên thảo luận về Dự thảo Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hôm 16/4, ông Phùng Quốc Hiển, Phó chủ tịch Quốc hội thẳng thắn, thời gian qua, các vấn đề kinh tế chưa được thảo luận kỹ, trong khi mục tiêu chính của việc lập 3 đặc khu là các động lực tăng trưởng mới cho khu vực và cả nước.

“Đã là kinh tế thì hiệu quả phải đặt lên hàng đầu. Câu hỏi mà Chính phủ, cơ quan soạn thảo phải trả lời là 3 đặc khu này mang lại lợi ích gì cho đất nước, chúng ta phải bỏ ra cái gì, thu được cái gì. Trong ngắn hạn, có thể chưa hiệu quả, nhưng trong dài hạn phải thu được kết quả tích cực”, ông Phùng Quốc Hiển nói.

Cũng cần phải nhắc lại rằng, khi Dự thảo Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc được đưa ra thảo luận tại Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ Tài chính trong văn bản thẩm định gửi các bộ, đã nhắc tới con số 1,57 triệu tỷ đồng dự kiến cần huy động để đầu tư cho 3 đặc khu Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phú Quốc. Trong đó, 270.000 tỷ đồng dành cho đặc khu Vân Đồn trong giai đoạn 2018 - 2030; 400.000 tỷ đồng dành cho đặc khu Bắc Vân Phong trong giai đoạn 2019 - 2025; và 900.000 tỷ đồng cho Phú Quốc trong giai đoạn 2016 - 2030.

Con số này không khỏi khiến dư luận bất ngờ, bởi dường như sẽ phải có một ngân khoản khổng lồ dốc vào 3 vùng đất này, để biến Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phú Quốc thành các đặc khu, mà chưa biết hiệu quả sẽ đến đâu. Thậm chí, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân còn đặt câu hỏi về việc 5 năm, vốn đầu tư công trung hạn chỉ là hơn 2 triệu tỷ đồng, nhưng để phát triển 3 đặc khu thì cần hơn 1 triệu tỷ đồng. “Phải làm rõ, số tiền lớn như vậy thì lấy ở đâu. Vấn đề là phải làm sao thu hút đầu tư, chứ không phải là Nhà nước bỏ tiền vào đây, 10 - 20 năm sau đánh giá thì lại không được gì”, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nói.

Và câu trả lời từ Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng là, con số hơn 1 triệu tỷ đồng nói trên là tổng nhu cầu đầu tư toàn xã hội của cả 3 đặc khu và ngân sách chỉ hỗ trợ một phần không nhiều trong số này. Hiện tại, Vân Đồn đề xuất ngân sách hỗ trợ 10%, Phú Quốc 19%, Bắc Vân Phong hơn 30% và các đề xuất này vẫn đang trong quá trình xem xét, chứ chưa “chốt”.

“Vốn hỗ trợ từ ngân sách chỉ đóng vai trò là vốn mồi. Ngoài sự hỗ trợ từ ngân sách, chúng ta phải xây dựng thể chế, chính sách vượt trội để thu hút đầu tư vào các đặc khu”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nói.

Thực tế, từ nhiều năm trước, khi kế hoạch xây dựng các đặc khu mới manh nha, Quảng Ninh đã tổ chức các hội thảo quốc tế về đặc khu, và tại đó, rất nhiều chuyên gia kinh tế trong và ngoài nước đã khẳng định rằng, một trong những điểm mấu chốt để phát triển đặc khu là Nhà nước phải bỏ tiền ra để phát triển kết cấu hạ tầng, làm nền tảng thu hút đầu tư tư nhân vào đây. Việc đầu tư này được cho là sẽ tạo cú hích cho sự phát triển của cả khu vực, có thể hút được một khoản đầu tư cực lớn trên một diện tích đầu tư cực nhỏ. Đó chính là lợi ích mà các đặc khu mang lại.

“Chúng tôi không xin hỗ trợ nhiều, chỉ mong nhận được sự hỗ trợ từ ngân sách 10% để thực hiện việc giải phóng mặt bằng là chính”, ông Nguyễn Đức Long, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh nói và cho biết, hiện tại, một số dự án hạ tầng quy mô lớn ở Quảng Ninh do tỉnh tự đầu tư.

Ở Vân Đồn, ngay sau thông tin vùng đất này được phát triển thành đặc khu, các tập đoàn tư nhân đã rất hào hứng rót vốn. Sân bay Vân Đồn đã sắp hoàn thành, đi vào hoạt động, trở thành một trong những dự án động lực của đặc khu Vân Đồn.

“Về hiệu quả của các đặc khu, ngay từ khi bắt đầu, chúng tôi đã cùng đơn vị tư vấn nước ngoài tính toán, xây dựng 3 kịch bản: không thành lập đặc khu, thành lập nhưng không có điều kiện thuận lợi và thành lập có điều kiện thuận lợi và kết quả cho thấy, ở hai kịch bản sau, thu ngân sách, đóng góp cho tăng trưởng GDP, thu nhập bình quân đầu người…, đều đạt mức cao hơn nhiều so với việc không thành lập đặc khu”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.

Một ví dụ cụ thể, tại đặc khu Vân Đồn, thu nhập bình quân đầu người tăng lên 5.000 USD vào năm 2020 và 12.500 USD vào năm 2030. Tại Bắc Vân Phong, con số này là 4.000 USD vào năm 2020 và 9.500 USD vào năm 2030. Ở Phú Quốc, đó là 5.300 USD vào năm 2020 và 13.000 USD vào năm 2030.

Đề nghị không thu hẹp ưu đãi để đảm bảo vượt trội

Báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ông Nguyễn Khắc Định, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cho biết, các chính sách ưu đãi thuế trong Dự thảo được thiết kế theo nguyên tắc đã được quán triệt tại Thông báo Kết luận của Bộ Chính trị (số 21/TB-TW ngày 22/3/2017) là “phải đảm bảo ưu đãi vượt trội so với quy định hiện hành và cạnh tranh được với các đặc khu kinh tế trên thế giới để thu hút đầu tư”.

“Phần lớn các ưu đãi về thuế trong Dự thảo Luật đều có thời hạn, áp dụng cho các dự án đầu tư thuộc các ngành nghề ưu tiên phát triển và cần thiết thu hút đầu tư trong giai đoạn đầu xây dựng các đặc khu”, ông Nguyễn Khắc Định nói và cho biết, tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, cũng như Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội, một số ưu đãi cụ thể trong Dự thảo đã được chỉnh lý theo hướng giảm bớt mức ưu đãi và thời hạn ưu đãi đối với các dự án đầu tư trong một số ngành, nghề có tỷ suất lợi nhuận cao, để đảm bảo tính thống nhất về nguyên tắc ưu đãi thuế trong Dự thảo Luật với các luật thuế hiện hành.

Chẳng hạn, giảm thời gian áp dụng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp từ 10 năm xuống còn 5 năm đối với thu nhập từ dự án đầu tư kinh doanh bất động sản; giảm ưu đãi về thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt và thời hạn ưu đãi đối với dịch vụ kinh doanh casino, trò chơi điện tử có thưởng…

Tuy nhiên, thảo luận tại phiên họp thứ 23 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, một số ý kiến vẫn bày tỏ sự băn khoăn rằng, liệu ưu đãi như thế có nhiều không?

“Đồng tình là cần phải đảm bảo tính nổi trội, nhưng vẫn cần phải tính toán kỹ, không cẩn thận sẽ không tăng thu được nhiều lắm, mà còn tạo gánh nặng ngân sách”, Phó chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nói.

Trong khi đó, ông Nguyễn Đức Hải, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội cũng cho rằng, chính sách ưu đãi không nên quá tràn lan, mà chỉ trọng tâm, trọng điểm một số dự án quan trọng để tạo sự đột phá, nếu không sẽ làm méo mó chính sách thuế, vừa khó cả trong quản lý, vừa khó cả nguồn thu. “Nên ưu đãi theo ngành nghề, dự án, thay vì ưu đãi theo địa phương. Đồng thời, cũng nên áp dụng ưu đãi có thời hạn”, ông Hải nói.

Vốn hỗ trợ từ ngân sách chỉ đóng vai trò là vốn mồi. Ngoài sự hỗ trợ từ ngân sách, chúng ta phải xây dựng thể chế, chính sách vượt trội để thu hút đầu tư vào các đặc khu.

Giải đáp các ý kiến của các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng khẳng định, các chính sách ưu đãi được thiết kế tại Dự thảo Luật ngay từ đầu đã được thiết kế theo hướng ưu đãi có trọng tâm, trọng điểm, chỉ ưu đãi cao nhất cho các ngành nghề ưu tiên phát triển ở các đặc khu và cũng xác định là ưu đãi có thời hạn. Thêm nữa, quá trình rà soát, tiếp thu, hiện các ưu đãi được quy định trong Dự thảo Luật đã thấp hơn dự thảo ban đầu.

“Các chính sách ưu đãi này cũng đã được tính toán, cân nhắc kỹ càng. Chính vì vậy, chúng tôi đề nghị không thu hẹp thêm nữa các chính sách ưu đãi, bởi nếu không, sẽ mất đi tính vượt trội, cạnh tranh”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nói.

Trong khi đó, từ góc độ địa phương, ông Trần Xuân Hải, Phó chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa bày tỏ rằng, đã thống nhất quan điểm là sẽ có chính sách ưu đãi đầu tư vượt trội, cạnh tranh, nhưng xem ra lại đang bàn chính sách với tư cách là cơ quan quản lý nhà nước. “Cũng phải nhìn ở tư cách nhà đầu tư, xem họ muốn gì. Chúng ta muốn thu hút đầu tư, muốn tạo cực tăng trưởng thì phải trao cơ chế, chính sách cho nhà đầu tư. Đầu tư vào, họ phải có lợi nhuận”, ông Hải nói và lý giải, dù chính sách ưu đãi theo thứ tự ưu tiên chỉ đứng thứ 4, nhưng khi các vấn đề khác ví như hạ tầng cơ sở chưa được cải thiện, thì ưu đãi đầu tư là quan trọng.

“Trong từng thời điểm, có thể thu hẹp ưu đãi đầu tư, nhưng ở thời điểm hiện tại thì nên giữ nguyên, bởi nếu không thì không có gì vượt trội cả”, ông Hải nói.

Ngoài các chính sách ưu đãi thuế, thì các chính sách liên quan đến đất đai, ngành nghề ưu tiên, ngành nghề kinh doanh có điều kiện… cũng nhận được nhiều sự quan tâm của các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, trong đó có quy định về thời hạn sử dụng đất có thể kéo dài đến 99 năm trong trường hợp đặc biệt và do Thủ tướng Chính phủ quyết định. Đa phần các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đồng tình điều này song cho rằng, cần phải quy định rõ thế nào là “đặc biệt” để tạo thuận lợi trong quá trình ra quyết định sau này.

Dự thảo Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc dự kiến được trình Quốc hội thông qua vào kỳ họp tháng 5/2018, sau khi một lần nữa được lấy ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

“Bộ Chính trị đã kết luận rồi, Dự thảo Luật không trái Hiến pháp, các nội dung quan trọng đã được thống nhất. Chúng ta phải bàn để ra Luật”, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đã nhấn mạnh như vậy.

Hà Nguyễn

Nguồn: baodautu.vn